Τι σημαίνει “διερευνητικό παιχνίδι” για τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση; Τι εννοεί με τον όρο “διερευνητικό παιχνίδι” ο Παιδιατρικός Φυσικοθεραπευτής; Πώς βοηθάει το “παιχνίδι” στην ανάπτυξη του παιδιού με εγκεφαλική παράλυση;

Το παιχνίδι για το παιδί είναι μέσο αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και τον κόσμο γύρω του. Για τα παιδιά ένα άγνωστο αντικείμενο τείνει να δημιουργεί μια αλυσίδα εξερεύνησης, εξοικείωσης και τελικής κατανόησης, και συχνά επαναλαμβάνεται η ακολουθία που θα οδηγήσει τελικά σε πιο ώριμες αντιλήψεις των ιδιοτήτων (σχήμα, υφή, μέγεθος) του φυσικού κόσμου.

Μέσω του παιχνιδιού το παιδί οδηγείται στην ανακάλυψη και αναπτύσσει δεξιότητες, καταλαβαίνει τι δεν έχει μάθει ακόμα, χρησιμοποιεί την επανάληψη ως μέσο απόκτησης ή βελτίωσης μια δεξιότητας. Εξοικειώνεται με διαφορετικές υφές, παρατηρεί πως κάποιες δράσεις μπορεί να φέρουν ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, ενώ άλλες ένα διαφορετικό.

Κοινωνικοποιείται ανταποκρινόμενο στις συμπεριφορές των ατόμων του περιβάλλοντός του. Το παιχνίδι εν ολίγοις είναι ζωτικής σημασίας “εργαλείο” στην αναπτυξιακή διαδικασία. Συγκεκριμένα, μέσω του διερευνητικού παιχνιδιού το παιδί αναπτύσσεται γνωστικά, συναισθηματικά και κινητικά.

Αποκτά δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και προσαρμογής και διερευνά τα όρια της ανεξαρτησίας του. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως όπως και στην κινητική ανάπτυξη, έτσι και στο παιχνίδι, το παιδί περνά από συγκεκριμένα στάδια – σταθμούς εξέλιξης του παιχνιδιού, σε αναμενόμενους χρόνους.

Στάδια παιχνιδιού

**Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως ο πίνακας έχει ενημερωτικό χαρακτήρα. Ακόμα, ένα παιδί μπορεί να επιδείξει χαρακτηριστικά από πολλαπλά στάδια ταυτόχρονα, ή σε διαφορετικές χρονικές περιόδους από αυτές που ενδεικτικά αναφέρονται στον πίνακα. Επιπλέον, οι πολιτισμικές και ατομικές διαφορές μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο ένα παιδί συμμετέχει στο παιχνίδι.

Μοναχικό/Ανεξάρτητο Παιχνίδι	Το παιδί καταπιάνεται σε ανεξάρτητο παιχνίδι εξερεύνησης, χωρίς να αποζητά τη συμμετοχή άλλου. Αυτό είναι το πιο πρώιμο στάδιο παιχνιδιού και παρατηρείται σε νεογνά και νήπια.
Παράλληλο Παιχνίδι	Το παιδί παίζει με παρόμοιο τρόπο με τον “διπλανό” του χωρίς ακόμα να αποζητά να παίξουν μαζί. Παρατηρείται συνήθως σε ηλικία 2-3 ετών.
Συνειρμικό Παιχνίδι	Περίπου στην  ηλικία των 3 -4 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να δείχνουν ενδιαφέρον το ένα για τις δραστηριότητες του άλλου. Συμμετέχουν σε παρόμοιες δραστηριότητες, επικοινωνούν και μπορεί να μοιράζονται παιχνίδια, αλλά δεν υπάρχει συγκεκριμένος στόχος στο παιχνίδι τους
Συνεργατικό Παιχνίδι	Παρατηρείται στην ηλικία των 4 – 5 ετών και συνεχίζεται στην επόμενη παιδική ηλικία. Τα παιδιά ασχολούνται ενεργά μεταξύ τους, συνεργάζονται και οργανώνουν το παιχνίδι τους γύρω από κοινούς στόχους. Αναλαμβάνουν ρόλους, δημιουργούν κανόνες και συνεργάζονται για την επίτευξη ενός κοινού στόχου.
Κοινωνικοδραματικό Παιχνίδι	Πρόκειται για μια πιο προηγμένη μορφή συνεργατικού παιχνιδιού. Τα παιδιά συμμετέχουν σε ευφάνταστο και προσποιητικό παιχνίδι. Δημιουργούν περίπλοκα σενάρια, χρησιμοποιούν στηρίγματα και εμπλέκονται σε περίπλοκες αφηγήσεις.

Το σημαντικότερο; Με “εργαλείο” το παιχνίδι μπορεί, τόσο ο θεραπευτής όσο και ο γονέας, να κατευθύνει την ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων του παιδιού ενισχύοντας τα κίνητρά του για κίνηση.

Για το παιδί με εγκεφαλική παράλυση αυτή η διαδικασία δεν μπορεί να επιτευχθεί πολλές φορές ανεξάρτητα από το παιδί. Αυτό ακριβώς το γεγονός καθορίζει τη σημασία της συμπερίληψης του “διερευνητικού παιχνιδιού” στην θεραπευτική διαδικασία και την καθημερινή ζωή του παιδιού με εγκεφαλική παράλυση.

Ο παρακάτω πίνακας δίνει ιδέες και κατευθύνσεις, ώστε να ξέρουμε από που μπορούμε να ξεκινήσουμε, τι προϋποθέσεις πρέπει να έχει το περιβάλλον για να δώσει το έναυσμα παιχνιδιού και διερεύνησης και πως μπορούμε να προσαρμόσουμε αντικείμενα / θέση παιχνιδιού / λεκτικά σήματα για να ενισχύσουμε την διαδικασία.

Πώς να προσεγγίσω το παιχνίδι; Πώς να προετοιμάσω το περιβάλλον; Τι παιχνίδια να χρησιμοποιήσω; Πότε να αλλάξω παιχνίδι και πώς να αποφασίσω αν κάτι είναι κατάλληλο για το ηλικιακό στάδιο του παιδιού;;

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΧΩΡΟΥ: Ξεκινήστε από την επιλογή του χώρου. Διαλέξτε ένα σημείο ευρύχωρο, χωρίς πολλά παιχνίδια απλωμένα, που να σας επιτρέπει να είστε άνετα και να μην αποσυντονίζει το παιδί με πολλά χρώματα / ερεθίσματα, διάσπαρτα στον χώρο.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΣΗΣ: Επιλέξτε να τοποθετήσετε το παιδί σε μια θέση που να είναι άνετη για αρχή (ύπτια, μπρούμυτα, καθιστή με στήριξη ή χωρίς, καθιστή στο αμαξίδιο αν αυτό σημαίνει πως θα του είναι πιο εύκολο να παρακολουθήσει / συμμετέχει, όρθια με στήριξη ή χωρίς). Σταδιακά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαφορετικές θέσεις για να ενισχύσετε το παιχνίδι ή την ανοχή του παιδιού σε μια θέση. Απαραίτητη προϋπόθεση να έχουμε ένα παιδί χαμογελαστό και ασφαλές.

ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ: Επιλέξτε παιχνίδια απλά, που έχουν κάποιο στοιχείο που τραβάει την προσοχή του παιδιού, όπως έντονο χρώμα, κάποιον ήχο κλπ. Σημαντικό επίσης να μην είναι ιδιαίτερα απαιτητικό στον χειρισμό. Αρχικά θέλουμε να εισάγουμε το παιχνίδι – δραστηριότητα, μια κίνηση να προκαλεί μια αντίδραση, αυτό μπορεί να είναι γέλιο, προσπάθεια λαβής, κίνηση για πρόκληση  ήχου, μπορεί να είναι βλεμματική παρακολούθηση του παιχνιδιού όπως το μετακινούμε στον χώρο.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑ: Αν το παιδί δεν κάθεται ή μπουσουλάει, επιλέγουμε συνήθως μια εκδοχή της μπρούμυτα θέσης (χρησιμοποιούμε στηρίγματα / μαξιλαράκια ή το ξαπλώνουμε πάνω μας για να αισθάνεται μεν άνετα και ασφαλές, αλλά να εξασκεί και την κίνησή του). Συνήθως σε αυτό το στάδιο το παιδί θα προτιμά παιχνίδια μουσικά / με ήχους, έντονα χρώματα.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ: Αν το παιδί βρίσκεται σε ηλικία που χειρίζεται μικρά παιχνίδια και αντικείμενα (εξάσκηση λεπτής κινητικότητας), τότε παίζουμε από μια θέση που να εξασφαλίζει ότι το κεφάλι και ο κορμός μας είναι σταθερά ώστε να διευκολύνουμε την κίνηση του χεριού. Όταν δούμε ότι αυτό γίνεται με ευκολία, αλλάζουμε θέση για ενισχύσουμε την δεξιότητα και από άλλη θέση.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ: Ο όρος “διερευνητικό παιχνίδι” δεν είναι καθόλου τυχαίος. Για τα παιδιά ένα άγνωστο αντικείμενο τείνει να δημιουργεί μια αλυσίδα εξερεύνησης, εξοικείωσης και τελικής κατανόησης, και συχνά επανάληψη της ακολουθίας που θα οδηγήσει τελικά σε πιο ώριμες αντιλήψεις των ιδιοτήτων (σχήμα, υφή, μέγεθος) του φυσικού κόσμου. Ένα παιδί, ανεξαρτήτως ηλικίας ή ικανότητας, διακατέχεται πάντα από περιέργεια, έτσι γνωρίζει τον κόσμο γύρω του. Μπορεί να περιεργάζεται το πρόσωπο της μαμάς, τα χρώματα ενός παιχνιδιού, τον ήχο που εκλύεται αν κινηθεί το παιχνίδι, όλα τα παραπάνω θα το διδάξουν για το περιβάλλον του και την συμμετοχή του ίδιου μέσα σε αυτό. Μην αποθαρρυνθείτε αν ένα αντικείμενο δεν προκαλέσει την αναμενόμενη ανταπόκριση απλά δοκιμάστε κάποιο άλλο.

ΔΟΚΙΜΗ ΚΑΙ ΛΑΘΟΣ = ΜΑΘΗΣΗ: Κάθε δράση εκλύει και κάποια αντίδραση. Το βρέφος μαθαίνει πως το κλάμα του θα του εξασφαλίσει τροφή, άλλαγμα, αγκαλιά, προσοχή και ούτω καθεξής. Έτσι και στο παιχνίδι. Ο γονέας καθοδηγεί υπομονετικά και δίνει πολλά μπράβο, παρατηρεί και προσαρμόζει ανάλογα. Μπορεί κάποιο παιχνίδι να μη μας αρέσει ή να μας τρομάζει ή να είναι ακόμα ακατάλληλο για την ηλικία μας, προσθέτουμε και αφαιρούμε ανάλογα.

Πηγές:  https://www.dinf.ne.jp/doc/english/global/david/dwe002/dwe00237.html#part1chap35-8https://dl.designresearchsociety.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1645&context=drs-conference-papershttps://cerebralpalsynewstoday.com/2017/05/23/cerebral-palsy-activities-for-you-and-your-preschooler/